Άρδην, να αλλάξουμε ρότα· άρδην, να αποκαθηλώσουμε το διεφθαρμένο πολιτικό σύστημα·

Σάββατο 31 Αυγούστου 2019

Το Ισλάμ, η Ευρώπη, οι Έλληνες



Του Γιώργου Καραμπελιά από το Άρδην τ. 101-102

Οι Έλληνες έχουν μια μακρά και διττή παράδοση σχέσεων με το ισλάμ. Η κύρια πλευρά υπήρξε μια παράδοση αντιπαλότητας που εγκαινιάστηκε ήδη από τους πρώτους απογόνους του προφήτη Μωάμεθ, οι οποίοι κατέλαβαν, σε μια θυελλώδη επέλαση, την ελληνική, τουλάχιστον πολιτιστικά και γλωσσικά, Μ. Ανατολή, για να θεμελιώσουν το πρώτο αραβικό κράτος με έδρα τη Δαμασκό και να συνεχίσουν μέχρι τις απόπειρες κατάληψης της Κωνσταντινούπολης, ενώ στη συνέχεια τη σκυτάλη θα πάρουν οι οσμανλήδες και το τουρκικό ισλάμ, που θα επιτύχει την ειρηνική ή βίαιη ενσωμάτωση μεγάλων ελληνικών πληθυσμών και την κατάληψη του ελληνικού ιστορικού χώρου.
Παράλληλα, έχουν και μια μακρά παράδοση συμβίωσης, έστω και στανικής, αλλά όχι μόνο. Ιδιαίτερα από τη στιγμή και πέρα που το αραβικό ισλάμ υπετάγη στους οθωμανούς, οι Άραβες, έχοντας ξεπεράσει σε μεγάλο βαθμό αρχέγονες αντιπαλότητες, βρέθηκαν σε μια κοινή αντίθεση με τους Έλληνες απέναντι στους Τούρκους κυριάρχους τους.
Αυτή η περίπλοκη ιστορική πραγματικότητα, διαμορφωμένη μέσα από μία διαδρομή δεκατεσσάρων αιώνων αντανακλάται και στη συγκεχυμένη συνείδηση που κυριαρχεί στον ελληνικό κόσμο απέναντι στο ισλάμ. Έτσι, αντιπαλότητα πρωταρχικά, αλλά ταυτόχρονα και πάμπολλα σημεία επαφής στον τρόπο ζωής, τη διασκέδαση, την κουλτούρα.
Αν όμως με το αραβικό ισλάμ μπορούμε να διαπιστώσουμε πολλαπλές και περίπλοκες σχέσεις πολλαπλών κατευθύνσεων και σηματοδοτήσεων, δεν συμβαίνει το ίδιο στη σχέση με το τουρκικό ισλάμ, όπου το βάρος πέφτει περισσότερο στο «τουρκικό», παρά στο ισλάμ. Εδώ, από το 1071, τη μάχη του Ματζικέρτ και μέχρι σήμερα, η επέκταση του ενός (κατεξοχήν των Τούρκων) θα γίνεται εις βάρος του άλλου. Ελληνισμός και τουρκισμός αποτελούν το αρχέτυπο μιας ιστορικής αντίθεσης χωρίς ίσως προηγούμενο ως προς την ένταση και τη διάρκειά της. Η διαμόρφωση του ελληνικού κράτους αποτελεί άμεση συνάρτηση της υποχώρησης ή της ανάκαμψης του τουρκικού. Ακόμα και σήμερα, που έχει αντιστραφεί το κύμα της υποχώρησης του τουρκισμού, που κράτησε από το 1821 έως το 1922, και αυτός επεκτείνεται και πάλι, όπως συνέβη στην Κύπρο ή με τις διεκδικήσεις του στη Θράκη και το Αιγαίο, το βασικό πρόβλημα των Ελλήνων παραμένει –με νέες μορφές βέβαια– δυστυχώς ταυτόσημο με εκείνο που ενέκυψε για πρώτη φορά το 1071 στο Ματζικέρτ.

Από την εποχή των Νεότουρκων, γύρω στο 1910, όταν στην Τουρκία αναπτύσσεται ένας νεόκοπος επιθετικός εθνικισμός, η αντίθεση Ελλήνων και Τούρκων παύει να ενδύεται τη μορφή της αντίθεσης ορθόδοξων και μουσουλμάνων και εμφανίζεται πρωταρχικώς ως εθνική, μη θρησκευτική αντίθεση, έστω και εάν το θρησκευτικό στοιχείο συνεχίζει να λειτουργεί στο υπόστρωμα. Ακόμα περισσότερο, κατά την περίοδο του εκκοσμικευμένου τουρκικού κράτους, που δημιουργήθηκε από τον Κεμάλ μετά το 1923, ο τουρκισμός έπαψε να ταυτίζεται στα μάτια των Ελλήνων με το ισλάμ και τους μουσουλμάνους. Η Τουρκία επιθυμούσε να οικοδομήσει ένα εθνικό κράτος με υπηκόους